اصلاح نظام کارمزد منتقدانی هم داشته و دارد، که نگاه های متفاوتی به آن دارند با مهدی خاکی فیروز کارشناس اقتصادی دراینباره به گفتگو می نشینیم ، او که اقدام اخیر را اقدام موثری میداند معتقد است خود اصلاح نظام کارمزد قابل اصلاح است و به نکاتی دراینباره اشاره دارد .
*نظام کارمزد مدتی است که اصلاح شده است، اما بعضا شاهد موضع گیری های منفی نسبت به آن هستیم، اخیرا هم که نامه اتاق اصناف را علیه این اصلاح شاهد بودیم، فکرمی کنید که دلیل این رویکرد چیست ؟
یکی از مشکلاتی که در مسیر اصلاح نظام کارمزد وجود دارد، این است که این کار اطلاع رسانی کامل و جامعی نداشت. این خلا اطلاع رسانی در حالی رخ می داد که از سویی دیگر با مجموعه ای از شائبات و شایعات دراین زمینه مواجه شدیم. یعنی عملا وقتی ما اطلاعات منتشر شده در این خصوص را می بینیم، با مجموعه ای از اخبار جهت دار منفی درباره اصلاح نظام کارمزد روبه رو هستیم آن هم با این مضمون که ساختارحقوق صاحبان اصناف لطمه دار و هزینه های بسیاری به پذیرنده تحمیل شده، در حالی که هرگز چنین چیزی نیست اما آنچه که در شبکه های اجتماعی دست به دست می شد همین بود. در چنین شرایطی اتاق اصناف نیز متعاقبا موضع گیری خیلی سفت و سختی در قبال این موضوع انجام داد و در نامه ای به رئیس جمهور از این اصلاحات انتقاد کرد و نوشت که هزینه های زیادی به اصناف وارد آمده است و خواستار بازگشت به حالت قبل شد. در حالیکه حقیقت چیز دیگری است وهزینه های کارمزد در نظام پرداخت، هزینه های بسیار کمی به لحاظ درصد است و به نظرمی رسد نگرانی در جای دیگری بوده است. اما به هرحال مخالفین این موضوع فشارهایشان برای این کار را ادامه میدهند.
*معتقدید پذیرنده ها موضوع اصلاح نظام کارمزد را میپذیرند؟
آنچه برای مجموعه کنشگرانی که با دستگاه posسرو کار دارند یعنی هم پذیرنده ها و هم خریدارها مهم است این موضوع است که تجربه رضایت بخشی را از کار با دستگاه داشته باشند. در این باره، سرعت های پایین و خطاهایی از سوی خدمات برخی شرکت های وابسته به بانک ها وجود دارد که مانع لذت از تجربه کاربری می شود. در حالیکه برای پذیرنده و خریدار؛ تجربه کاربری آسان خیلی ارزشمند تر از این هزینه های جزیی تراکنش است، هزینه های بعد از اصلاح نظام کارمزد بسیار کوچکتر از آن است که یک نفر تصمیم اقتصادی بگیرد که آن را کنار بگذارد؛ اما موضوع اصلی موضوع جذابیت کاربری است و اینکه تجربه آسان وایمن برای کاربران رقم بخورد ودستگاه ها، ارتقای کیفیت داشته باشند.
*فکر می کنید اصلاح نظام کارمزد تا چه میزان به موضوع ارتقای کیفیت کمک می کند ؟
قطعا نسبت به قبل موثرتر است، اما نکته مهمتری که باید در نظر بگیریم این است که ما در بازار دچاریک افت و خیز هستیم، یعنی شرکت های پرداخت ضعیف و قوی کنارهم کارمی کنند. اما این نظام قیمت گذاری یکسان در بحث کارمزد واینکه بگوییم از هر دستگاه هر شرکتی در هر استان و مکانی، فلان مقدار ثابتی کارمزد گرفته می شود از جهاتی قابل تامل است .
به نظر من باید بین کارمزد دستگاه های بهتر و با کیفیت تر یا کارمزد مناطق محروم و غیر محروم تفاوت قائل شده و در نتیجه نرخ کارمزدها نیز متفاوت درنظر گرفته شود. این نرخ گذاری یکسان ممکن است در بازاراین نگرانی را ایجاد کند که بازار به سمت خدمات کم کیفیت تر میل کند، چرا که به هر حال خدمات با کیفیت بالا هزینه تمام شده بیشتری دارند، اما در این نرخ گذاری موضوع کیفیت خدمت رسانی ندید گرفته شده و نرخ یکسان برای همه کارمزد ها با هر نوع سطح خدمت رسانی در نظر گرفته شده است.
*یعنی می گویید اصلاح نظام کارمزد فعلی راهگشا نخواهد بود؟
اولا که نظام کارمزد باید زودتر ازاین ها تغییر می کرد. دوما خود اصلاح نظامی که صورت گرفت اقدام خوبی است و می تواند بخشی از مشکلات در حوزه کیفیت خدمات رسانی را نسبت به قبل حل کند و راهی به روی شرکت های پرداخت برای پوشش هزینه های بالایشان باشد و نوآوری را شکوفا کند. برای همین نسبت به گذشته راهگشاست. اما معتقدم که این نظام می تواند بازهم اصلاح شود. اساسا حالا که به درستی بانک مرکزی مداخله کرده و نظام کارمزد را تغییر داده است به نظرمن این مداخله باید با تعیین دامنه قیمت برای کارمزد باشد نه دقیقا نرخ گذاری واحد برای کارمزدها. یعنی یک محدوده قیمتی را تعیین کرد تا شرکت ها بتوانند خودشان تشخیص دهند چه میزان کارمزدی اعمال کنند، تخفیف بدهند یا ندهند وکیفیتشان را بالا ببرند، اما این نرخ گذاری یکسان شرکت های حوزه پرداخت، قدرت انعطاف مالی و برنامه ریزیشان در حوزه کیفیت و قیمت را از بین می برد، چون همه مجبورند با قیمت یکسان در بازار عمل کنند، اما یک شرکتی ممکن است بخواهد مثلا در مناطق اقتصادی ضعیفتر نرخ پایین تر کارمزد را اعمال کند یا برای دستگاه های قوی تر ترخ بالاتر کارمزد بگذارد. برای همین می گویم تک قیمتی بودن کارمزد چیز خوبی نیست چون آن را شبیه یک بازار رقابتی و غیر دولتی می کند. به نظرم در انجام نظام کارمزد شرکت های پرداخت باید در یک محدوده ای، آزادی عمل داشته باشند و نرخ کارمزد متفاوتی را بسته به مکان و یا نوع دستگاه اعمال کنند، این نکته می تواند در نسخه های بعدی اصلاح نظام کارمزد دیده شود.
این اقدام باعث می شود تا نرخ های رقابتی شکل بگیرد. اینکه یک شرکت قوی و یک شرکت ضعیف قیمت گذاری یکسان برای کارمزد داشته باشند کاردرستی نیست. همین الان شرکت های پرداختی که سرمایه گذاری قوی تری دارند باید بتوانند با نرخ بهتری کارمزد بگیرند. به عبارتی پذیرنده می تواند خود اجازه انتخاب قیمت کارمزد و کیفیتی که دریافت می کند داشته باشد.
بنابراین با اصل موضوع موافقید اما معتقدید خود این اصلاح اخیر باید در آینده دچار اصلاحاتی شود ؟
بله اصل این کار خوب است، اما اگر دامنه ای برای کارمزدها نه فقط به ازای تراکنش بلکه به ازای نوع دستگاه و مناطق کشور می گذاشتند موثرتربود. به هر حال بهتر است شرکتی که پشتیبانی ضعیفی دارد با شرکتی که کیفیت خوب ارائه میدهد کارمزد متفاوتی داشته باشد.
*چه توصیه ای به بانک ها دراین باره دارید ؟
به صورت کلی بگویم، منطق اقتصادی حکم می کند بانک ها در بحث دستگاه posو سایر ماشین های خودکار در حوزه انتقال پول سرمایه گذاری سنگین تری بکنند و حمایت بیشتری انجام دهند یک دستگاه posرا می توان یک شعبه بدون کارمند در نظر گرفت، هزینه نیروی انسانی، ساختمان، یگان حفاظت و ... ندارد و همان کار جذب منابع را برای بانک انجام میدهد، بنابراین دراین حوزه بانک باید انعطاف بیشتری داشته باشد، چرا که ذینفع جدی تری است و میبایست شرکت های پرداخت را حمایت کند.
