پرداخت الکترونیکی بهعنوان بازو و محرکه اصلی اقتصاد دیجیتال در سال‌های اخیر تغییر و تحولات بسیاری را به خود دیده است. مهم‌ترین این تغییرات با همه‌گیری اپیدمی کووید ۱۹ در سطح جامعه، باعث آن شد تا استفاده از پرداخت‌های الکترونیکی رشد بسیار چشم‌گیری داشته باشد و کارت‌های بانکی و پرداخت‌های اینترنتی با رتبه نخست، روزانه میزبان صدها میلیون تراکنش در سطح کشور باشند. با همه‌گیری ویروس کرونا پرداخت‌های غیرتماسی از طریق گوشی‌های هوشمند به‌شدت افزایش یافتند و لطف بزرگی به صنعت پرداخت شد و اقدامات مهمی در راستای دیجیتالی‌شدن صورت گرفت. تقاضا برای روش‌های پرداخت غیرسنتی مانند پرداخت از طریق کیوآرکد، لینک‌های پرداخت وکیف پول‌های دیجیتال در دنیا بیشتر شد.
احراز هویت بیومتریک
احراز هویت بیومتریک یکی از مهم‌ترین روندهای صنعت پرداخت در دنیاست که در طیف وسیعی از پروژه‌ها در کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته است. در هند، انگلستان، استرالیا، سنگاپور و آمریکا استفاده از احراز هویت بر مبنای بیومتریک چهره به‌سرعت در حال افزایش است. برای مثال برنامه Aadhaar هند در حال حاضر بزرگ‌ترین سیستم شناسایی مبتنی بر بیومتریک در جهان است. همچنین در انگلستان یک راهکار برای دسترسی به خدمات دولتی، در حال توسعه است و ایالات متحده قراردادهایی را برای کمک به مقابله با موج حملات جعل هویت، منعقد کرده است. در ایران نیز استفاده از احراز هویت با ویدئوی سلفی با اوج کرونا همزمان بود. بر همین جهت، می‌توان گفت یک ابزار پرداخت خوب، یک ابزار پرداخت نامرئی است. در متروی مسکو، مسافران می‌توانند با عبور از یک گیت مشخص، با ثبت تصویر چهره‌شان، از گیت عبور کنند. ترکیب پرداخت بیومتریک با مدل‌های خرید بدون صف به ایجاد راه‌حل‌هایی مانند PopID منتهی شده که کل فرایند پرداخت را نامرئی و بی‌دردسر کرده است.
داده مبتنی بر API
اگر در جریان روندهای صنعت پرداخت باشید، حتماً در مورد APIها نیز شنیده‌اید. برای ایجاد جریان‌های درآمدی جدیدی از مشارکت‌های مالی و غیرمالی، بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت باید یک استراتژی برای استفاده از APIها و بانکداری باز ایجاد کنند. در واقع بانکداری باز راه را برای ایجاد یک مدل کسب‌وکاری هموار می‌کند که در آن شرکت‌های پرداخت از طریق مشارکت با بانک‌ها، محصولات و خدمات خود را مستقیماً به کسب‌وکارها می‌فروشند. اقتصاد مبتنی بر API یا API Economy نیز اشاره به نوعی از مدل کسبوکار دارد که در آن از APIها در اقتصاد دیجیتال بهره‌برداری می‌شود. به بیان ساده‌تر خدمات و داده‌هایی که به‌منظور ایجاد ارزش برای کسب‌وکارها از طریق بستر API ارائه می‌شوند، معرف اقتصاد مبتنی بر API هستند. استفاده از بستر API چند دهه است که در صنعت بانکداری جهان قدمت دارد. طی چند سال گذشته در صنعت بانکی ایران نیز با تولد پلتفرم‌های بانکداری باز، شاهد ظهور اقتصاد مبتنی بر API هستیم. صنعت پرداخت کشور اما هنوز اقدام جدی در راستای اقتصاد مبتنی بر API انجام نداده است
الان بخر، بعداً پرداخت کن (BNPL)
الان بخر، بعداً پرداخت کن (Buy Now Pay Later)، یا به‌اختصارBNPL یکی از جدیدترین روندهای صنعت پرداخت است که در واقع سرویس جذابی است که به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد، خریدشان را انجام بدهند و هزینه‌اش را بعداً بپردازند. این روش به خریداران قدرت خرید بیشتری می‌دهد و دسترسی به خدمات و کالاهای عمومی را برای آنان آسان‌تر می‌کند.
به گفته مؤمنی، مهم‌ترین موردی که باید در صنعت لندتک در سال ۱۴۰۱ شاهد آن باشیم، شناخت مدل کسب‌وکارهای لندتک توسط بانک‌ها و توسعه خدمات غیرحضوری مانند امضا و احراز هویت دیجیتال است که خوشبختانه این همکاری نیز کم‌کم در حال شکل‌گیری است؛ «به‌خصوص با موضوعی که برای رفع نیاز به ضامن و ارائه وام بر اساس امتیاز اعتباری به‌تازگی از سوی نهاد ریاست‌جمهوری و وزارت اقتصاد مطرح شده، سال ۱۴۰۰ می‌تواند سال بهتری برای بحث خدمات اعتباردهی آنلاین باشد.»
امنیت سایبری
با استقبال بیشتر و بیشتر مصرف‌کنندگان از سیستم‌های پرداخت جدید، به‌خصوص در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، امنیت سایبری به اولویت اصلی مؤسسات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت تبدیل شده است.
افزایش تقاضا برای کارت‌خوان‌های موبایلی
کارت‌خوان موبایلی (mPOS) یکی دیگر از روندهای صنعت پرداخت است که در زندگی روزمره خود خیلی شاهد استفاده کسب‌وکارها از این دستگاه‌ها نیستیم.
پرداخت‌های غیرتماسی مبتنی بر NFC
پرداخت‌های غیرتماسی یکی دیگر از روش‌های پرداختی است که شاهد رشد سریع آن خواهیم بود. در سال‌های اخیر بسیاری از شرکت‌ها از سیستم پرداخت غیرتماسی خود را توسعه داده‌اند. پرداخت‌های غیرتماسی با فناوری NFC امکان‌پذیر است و به همین دلیل است که آنها را پرداخت‌های NFC نیز می‌نامند.
کیف پول‌های موبایلی
رشد سریع صنعت پرداخت در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، سال ۲۰۲۲ را برای اکوسیستم کیف پول‌های دیجیتالی و بانک‌های دیجیتالی به سالی حیاتی تبدیل کرده و در این سال باید شاهد اتفاقات زیادی در این حوزه در دنیا باشیم؛ چراکه مصرف‌کنندگان بیشتری به سمت استفاده از این نوع از خدمات پرداخت روی آورده‌اند.
افزایش علاقه به ارز دیجیتال بانک مرکزی
علاقه به ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در دنیا در حال افزایش است که این موضوع به‌دلیل دیجیتالی‌شدن هرچه بیشتر فرایندهای پرداخت در سراسر جهان در طول همه‌گیری ویروس کرونا و البته افزایش علاقه به رقابت ارزهای دیجیتال (مانند بیت‌کوین) و استیبل‌کوین‌ها (مانند تتر) اتفاق افتاده است. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در حال ظهور هستند، ولی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها در این حوزه بحث رگولاتوری آن است. فناوری زیربنایی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی مانند یوروی دیجیتال همانند سایر رمزارزهاست که از قبل نیز وجود دارند و اکنون فقط به مقررات و رگولاتوری مناسب جهت استفاده از آنها نیاز است. باید انتظار داشته باشیم که پایلوت‌های ملی و تعدیل‌های نظارتی بیشتری را برای یک تغییر پولی بزرگ شاهد باشیم.
طلوع پرداخت‌های نهفته
اگرچه «بانکداری بهعنوان سرویس» در ابتدا صرفاً شامل ارائه پایه‌ای‌ترین خدمات بانکی در حوزه «پرداخت الکترونیکی» و انتقال وجه می‌شد، اما در سال‌های اخیر این مدل کسب‌وکاری بانکداری معنای گسترده‌تری پیدا کرده که آن را خدمات مالی نهفته (Embedded Finance) می‌نامند. «پرداخت‌های نهفته» در حقیقت فراهم‌کردن امکان پرداخت توسط مشتری نهایی در بستر و زیرساخت کسب‌وکارهای مختلف است؛ به‌نحوی که مشتری نهایی به نحو مطلوب و بدون دردسری (seamless) بتواند پرداخت خود را انجام دهد. این پرداخت می‌تواند کارت‌محور باشد یا سپرده‌محور، از درون وب‌سایت باشد یا اپلیکیشن تلفن همراه یا جزئی از خدمات حضوری آن کسبوکار.
افزایش حجم پرداخت‌های فرا مرزی
با آنلاین‌شدن روزافزون جهان، نیاز به پرداخت‌های فرا مرزی کارآمد به یک ضرورت تبدیل شده است. قبل از همه‌گیری ویروس کرونا پرداخت‌های فرامرزی در خلال افزایش جهانی‌شدن و خریدهای آسان‌تر به‌طور مدام در حال افزایش بودند
انتقال مستقیم بانکی Direct Bank Transfer (A2A)
Direct Bank Transfer یک مدل پرداخت که بیشتر شبیه به سامانه دایرکت‌دبیت در کشور است: «در Direct Bank Transfer زمانی که مشتری کالا یا خدمتی را دریافت می‌کند، فروشنده به او پیشنهادی می‌دهد که می‌تواند از مدل Direct Bank Transfer برای پرداخت خود استفاده کند. در این مدل پرداخت، معمولاً فروشنده شماره‌حساب خود را در اختیار خریدار قرار داده و خریدار این شماره‌حساب را به بانک خود می‌دهد و بانک نیز در آن لحظه يا زمان مورد توافق طرفين، وجه را از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل می‌کند. کارکردش بسیار شبیه به دایرکت‌دبیت است، گرچه تفاوتهای کوچکی با دایرکت‌دبیت دارد؛ چراکه در دایرکت‌دبیت می‌توان به‌صورت نظام‌مند و دوره‌ای پرداخت‌ها را انجام داد، ولی در Direct Bank Transfer، شما در لحظه پرداخت می‌توانید از این مدل بهعنوان یکی از مدل‌های پرداخت استفاده کنید. به نظر من به‌اشتباه موضوع Direct Bank Transfer دارد با سامانه‌ای مانند پل یا کارت‌به‌کارت مقایسه می‌شود، البته در سامانه پل نیز وقتی خدمتی را دریافت می‌کنید، از ارائه‌دهنده خدمت شماره‌حساب را دریافت می‌کنید و به بانک دستور می‌دهید که مبلغ مورد نظر را به آن حساب واریز کند. از اين منظر Direct Bank Transfer می‌تواند شبیه به سامانه پل باشد، ولی باید توجه داشت که در Direct Bank Transfer دستور پرداخت می‌تواند درلحظه باشد یا در لحظه‌ای دیگر که فروشنده و خریدار روی آن زمان توافق می‌کنند، صورت پذيرد. این در حالی است که در سامانه پل تراکنش درلحظه انجام می‌شود؛ بنابراین این دو سرویس، تفاوتهای کوچکی با یکدیگر دارند.»
کش‌بک
به‌دلیل مشکلات اقتصادی، بسیاری از افراد با مشکل کاهش توانایی خرید روبه‌رو هستند. این معضل باعث می‌شود سبد خرید مشتریان کوچک‌تر شود و در نتیجه رکود اقتصادی در انتظار همه کسب‌وکارها باشد. کش‌بک روش جدیدی است که با ارائه خدمات مالی ویژه به مشتریان، به وسیله افزایش قدرت خرید مشتری، او را به یک مشتری وفادار تبدیل می‌کند. تاریخچه کش‌بک طولانی نیست. در بررسی تاریخچه کش‌بک به این نکته برمی‌خوریم که این فرایند در ابتدا یک پاداش عمومی بوده است. مفهوم کش‌بک را برای اولین‌بار صادرکنندگان کارت‌های اعتباری به دارندگان این نوع کارت‌ها معرفی کردند.
برای نخستین‌بار کارت دیسکاور به بازار ارائه شد. کارت دیسکاور واسطه معرفی کش‌بک به دارندگان کارت‌های اعتباری بود. در دو دهه اخیر نیز محبوبیت این روش بسیار بالا رفته و طیف وسیعی از ارائه‌دهندگان خدمات و مشتریان از آن استفاده می‌کنند. کش‌بک در ایران در سال‌های اخیر گام‌های ابتدایی خود را برداشته و همان‌طور که مشخص است، هنوز در ابتدای این امر هستیم.
